H νέα κυρίαρχη ιδεολογία στην ΕΕ οραματίζεται ένα Λευκό-Χριστιανικό Μπλοκ κλεισμένο μέσα σε Σιδηρό Θόλο, αποτελούμενο από πανάκριβους εκτοξευτές πυραύλων και απάνθρωπους ηλεκτροφόρους φράχτες.
Η Ευρώπη έχει γίνει αγνώριστη. Οι ευρωπαϊστές συνήθιζαν να εξυμνούν την Ευρωπαϊκή Ένωση ως ένα Πρότζεκτ Ειρήνης που αντιπαραβάλλει έναν υπέροχο κοσμοπολιτισμό ενάντια στον εθνικισμό – ο οποίος, όπως το έθεσε δραματικά ο πρόεδρος Φρανσουά Μιτεράν το 1995, «ισοδυναμεί με πόλεμο». Όμως, πολύ πριν η Ρωσία εισβάλει στην Ουκρανία, το ευρωπαϊστικό όραμα περί ενός ειρηνικού δρόμου προς την κοινή ευημερία είχε ήδη αρχίσει να καταρρέει. Η ρωσική εισβολή απλώς επιτάχυνε τη μετάλλαξη της ΕΕ σε κάτι πολύ πιο δυσώδες.
Ο Ζοζέπ Μπορέλ, ο επικεφαλής των εξωτερικών υποθέσεων της ΕΕ, έδωσε μια γεύση της μετατόπισης της ΕΕ από τον κοσμοπολιτισμό σε μια νέα μορφή περιφερειακού ευρω-εθνικισμού όταν περιέγραψε την ΕΕ ως έναν «όμορφο κήπο» που απειλείται από τη «ζούγκλα» που παραμονεύει έξω από τα σύνορά της. Πιο πρόσφατα, ο πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν και ο Σαρλ Μισέλ, ο πρόεδρος του Συμβουλίου της ΕΕ, κάλεσαν τους ευρωπαίους όχι μόνο να προετοιμαστούμε για πόλεμο αλλά, κυρίως, να οραματιστούμε την ευρωπαϊκή πολεμική βιομηχανία ως το κλειδί για την οικονομική ανάπτυξη και την τεχνολογική πρόοδο της ΕΕ. Μετά από χρόνια ανερμάτιστων προσπαθειών, που απέτυχαν να πείσουν τη Γερμανία (και τα λοιπά «φειδωλά» κράτη που συμπεριφέρονται ως γερμανικότερα της Γερμανίας) για την ανάγκη μιας πραγματικής δημοσιονομικής ένωσης, η απελπισμένη εναλλακτική τους είναι τώρα να επιχειρηματολογήσουν υπέρ μιας… Πολεμικής Ένωσης.
Πρόκειται για κομβική στιγμή στην πολύπαθη ιστορία της ΕΕ. Αφήνοντας κατά μέρος τους ευρωσκεπτικιστές, η κύρια διάσταση απόψεων μεταξύ των «φιλοευρωπαϊκών» πολιτικών δυνάμεων αφορούσε το αν η ευρωπαϊκή ενοποίηση θα έπρεπε να προχωρήσει με χαμιλτονιανά μέσα (αμοιβαιοποίηση του χρέους που θα επιτάχυνε την ανάδυση μιας πραγματικής ομοσπονδίας) ή με τον παραδοσιακό διακυβερνητικό τρόπο (σταδιακή ολοκλήρωση της αγοράς αλλά με ξεχωριστά χρέη, τράπεζες κλπ). Οι κυβερνήσεις των πλεονασματικών οικονομιών, με ηγέτη το Βερολίνο, τάχθηκαν υπέρ της δεύτερης λύσης, ενώ οι εκπρόσωποι των ελλειμματικών οικονομιών, όπως ήταν λογικό, έτειναν προς την χαμιλτονιανή λύση, την οποία όμως ποτέ δεν προώθησαν γενναία και η οποία, έτσι, βρισκόταν μόνιμα εκτός ημερήσιας διάταξης.
Η κρίση του ευρώ αποκάλυψε ποσό αδύνατο ήταν να συνεχίσουμε να προσποιούμαστε ότι τα χρέη, οι τράπεζες και οι φόροι μπορούν να είναι εθνικά, ενώ το νόμισμα είναι υπερεθνικό κι οι αγορές ενιαίες. Εν τη σοφία της, η ΕΕ επέλεξε να κάνει το ελάχιστο αναγκαίο για να σώσει το ευρώ και κατέληξε με τα χείριστα των δύο «κόσμων»: μια εξαιρετικά αναποτελεσματική οιονεί δημοσιονομική ένωση (π.χ. το κοινό χρέος πίσω από το Ταμείο Ανάκαμψης, το οποίο όμως απέτυχε να λειτουργεί ως ένα κατάλληλο εργαλείο κρατικού χρέους, αντίστοιχο των αμερικανικών ή γερμανικών κρατικών ομολόγων) και μια Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα που αναγκάζεται να παραβιάζει το καταστατικό της ξανά και ξανά (κρυπτόμενη πίσω από όλο και πιο ευφάνταστες δικαιολογίες). Και το χειρότερο από τα χείριστα; Η εγκαθίδρυση μιας σαθρής πολιτικής διαδικασίας διανομής των κοινών πόρων και των κοινών ζημιών η οποία στερείται έστω και ενός ελάχιστου ίχνους δημοκρατικής νομιμοποίησης.
Επί δεκαετίες, κάποιοι από εμάς δουλεύαμε πάνω σ’ ένα ευρωπαϊκό Πράσινο New Deal. Καθώς η ομοσπονδία δεν ήταν εφικτή (ίσως ούτε καν επιθυμητή, και σίγουρα όχι μεσοπρόθεσμα), προτείναμε τρόπους προσομοίωσης ομοσπονδιακού χρέους (όπως ένα ευρωομόλογο που θα εξέδιδε η ΕΚΤ), καθώς κι ένα πρόγραμμα πράσινης αναπτυξιακής ποσοτικής χαλάρωσης μέσω συνεργασίας της ΕΚΤ και της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων, που θα δημιουργούσε ένα ταμείο τουλάχιστον 500 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως ως επενδυτικό ταμείο Πράσινης Ενέργειας-Τεχνολογίας-Μετάβασης. Αντ’ αυτού, οι ιθύνοντες της ΕΕ υιοθέτησαν ψευτο-λύσεις, τις οποίες μάλιστα ανακοίνωναν με φανφάρες και γελοίους εορτασμούς, όπως π.χ. το ανεκδιήγητο (και σχεδιασμένο να αποτύχει) Σχέδιο Γιούνκερ και, πιο πρόσφατα, κατά τη διάρκεια της πανδημίας, το Ταμείο Ανάκαμψης, το οποίο δημιούργησε κοινό χρέος χωρίς τον παραμικρό θετικό μακροοικονομικό και αναπτυξιακό αντίκτυπο.
Αυτός είναι ο λόγος που η οικονομία της ΕΕ παρακμάζει ραγδαία, με το γερμανικό επιχειρηματικό μοντέλο (που ήταν η καρδιά της) να είναι πλέον… καπούτ. Με τις μεσοβέζικες επιλογές της (ούτε δημοσιονομική ένωση ούτε ξεχωριστά χρέη – και μια ΕΚΤ που ούτε χρηματοδότησε πράσινες επενδύσεις ούτε παρέμεινε πιστή στις φειδωλές πολιτικές της Μπούντεσμπανκ), η ΕΕ καταδίκασε τον εαυτό της σε μια «στάση επενδύσεων» διάρκειας δύο δεκαετιών, αποτυγχάνοντας έτσι να αναπτύξει τις δύο απαραίτητες τεχνολογίες που χρειάζεται σήμερα η Ευρώπη: την πράσινη τεχνολογία (η οποία θα επέτρεπε στην Ευρώπη να αποσυνδεθεί, με τους δικούς της όρους, από το φθηνό φυσικό αέριο του Βλαντίμιρ Πούτιν) και το αλγοριθμικό κεφάλαιο (ή νεφοκεφάλαιο, όπως το ονομάζω). Με τις ΗΠΑ και τη Κίνα να μονοπωλούν πλέον το νεφοκεφάλαιο, το νέο μέσο μαζικής συσσώρευσης πλούτου, και να εμπλέκονται σε Νέο Ψυχρό Πόλεμο που μειώνει την πρόσβαση της γερμανικής βιομηχανίας στις κινεζικές εξαγωγικές αγορές, η οικονομία της ΕΕ βρίσκεται πραγματικά σε κακό, πιθανώς μη αναστρέψιμο, δρόμο.
Στο μεταξύ, οι διάφορες ηγεσίες της ΕΕ αγρόν αγοράζουν. Αν και το γνωρίζουν, τελούν σε άρνηση αρνούμενοι να αναγνωρίσουν πόσο σπασμένο είναι το επιχειρηματικό μοντέλο της ΕΕ και πόσο εκτός θέματος θα αποδειχθούν οι παλιές συνταγές της στις νέες συσκευασίες που τις παρουσιάζουν. Η κοινή γνώμη της Γερμανίας, για παράδειγμα, έχει εγκλωβιστεί σε μια άγονη κουβέντα για το αν, και σε τι βαθμό, θα πρέπει το κράτος να επιδοτεί την ενέργεια και, παράλληλα, για νέους γύρους περιορισμού των μισθών για την ενίσχυση της… «ανταγωνιστικότητας».
Αυτή η συζήτηση αποτελεί επικίνδυνο αντιπερισπασμό από το πραγματικό πρόβλημα της Ευρώπης: το γερμανικό και κεντροευρωπαϊκό βιομηχανικό κεφάλαιο δεν συσσωρεύει πλέον τα πλεονάσματα που κάποτε συσσώρευε ώστε να χρηματοδοτεί τις όποιες επιδοτήσεις των φθινουσών βιομηχανιών τους. Στο ίδιο πλαίσιο, κανένας περιορισμός των μισθών (του είδους που κάποτε εισήγαγε ο τότε καγκελάριος Γκέρχαρντ Σρέντερ) δεν θα ενισχύσει την ανταγωνιστικότητα μιας αυτοκινητοβιομηχανίας ανίκανης να παράγει τις τεχνολογίες μπαταριών ή τους αλγορίθμους που προσθέτουν σοβαρή αξία στους κατασκευαστές σύγχρονων ηλεκτρικών οχημάτων.
Και τώρα τι; Ο κ. Μισέλ φαίνεται να έχει ανασύρει από το χρονοντούλαπο της πρόσφατης ευρωπαϊκής ιστορίας τις προτάσεις μας για ευρωομόλογο και για επιστράτευση της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων. Πέραν του ότι δεν φαίνεται να καταλαβαίνει τι απαιτεί ένα σοβαρό ευρωομόλογο ή μια αποτελεσματική επιστράτευση της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων, το τραγικό είναι ότι δεν προτείνει οι νέοι πόροι να χρησιμοποιηθούν για τη χρηματοδότηση της πράσινης τεχνολογίας ή του νεφοκεφάλαιου που έχει μέγιστη ανάγκη η Ευρώπη, αλλά για μια νέα βιομηχανία όπλων που θα αποτελέσει, όπως λέει, «ένα ισχυρό μέσο για την ενίσχυση της τεχνολογικής, καινοτομικής και βιομηχανικής μας βάσης».
Σοβαρολογεί ο κ. Μισέλ; Πώς θα αποσβέσει η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων τα δάνειά της στην ευρωπαϊκή πολεμική βιομηχανία; Τι θα συμβεί όταν οι αποθήκες γεμίσουν με οβίδες πυρομαχικά και πυραύλους; Είτε η επενδυτική διαδικασία που οραματίζεται ο κ. Μισέλ θα στερέψει είτε η Ευρώπη θα πρέπει να βρει τρόπους – με άλλα λόγια, νέους πολέμους – για να εξαντλήσει τα αποθέματα.
Οι νοήμονες ευρωπαϊστές, που κάποτε έβλεπαν την ΕΕ ως εγγύηση ειρήνης, θα πρέπει, επομένως, να προσεύχονται το Σχέδιο Μισέλ να ακολουθήσει το δρόμο του Σχεδίου Γιούνκερ στον πάτο του ντενεκέ των απορριμμάτων της ευρωπαϊκής Ιστορίας. Η ανικανότητα της ΕΕ έχει ξαφνικά γίνει η τελευταία ελπίδα των φιλειρηνικών ευρωπαϊστών.
Θυμάστε, αγαπητές και αγαπητοί αναγνώστες τις εποχές που οι ευρωπαϊστές εξυμνούσαν την ΕΕ, έστω και υποκριτικά, ως ένα σχέδιο για την κατάργηση των συνόρων και τη στήριξη της ανοιχτότητας, της διαφορετικότητας και της ανεκτικότητας; Ε, λοιπόν, εκείνη η ΕΕ έχει τελειώσει, βρίσκεται σε πλήρη υποχώρηση. Μια νέα ιδεολογία έχει επικρατήσει. Στην θέση του (έστω και άπιαστου) οράματος για μια πολύμορφη δημοκρατική ομοσπονδία που απευθύνεται στους λαούς πέρα από τα σύνορά της, η νέα κυρίαρχη ιδεολογία στην ΕΕ οραματίζεται ένα Λευκό-Χριστιανικό Μπλοκ κλεισμένο μέσα σε Ισραηλινού στυλ Σιδηρό Θόλο (Iron Dome) αποτελούμενο από πανάκριβους εκτοξευτές πυραύλων και θεόρατους, απάνθρωπους ηλεκτροφόρους φράχτες.
Αυτή είναι μια επικίνδυνη Ευρώπη με την οποία η νεολαία δεν θέλει να έχει καμία σχέση και την οποία ο υπόλοιπος κόσμος, ιδίως ο Παγκόσμιος Νότος, δεν θα λάβει σοβαρά υπόψη του. Γι’ αυτό, το DiEM25, και το ΜέΡΑ25 Ελλάδας, Γερμανίας, Ιταλίας, κατεβαίνουμε πανευρωπαϊκά στις επερχόμενες ευρωεκλογές – μαζί με συνεργαζόμενες προσωπικότητες σε κάθε χώρα, όπως η Clare Daly στην Ιρλανδία, η Violetta Tomic στην Σλοβενία, η Amineh Kakabaveh στην Σουηδία – και με κοινό σύνθημα, πανευρωπαϊκά, «Ειρήνη-Αξιοπρέπεια-Ελευθερία».
To πιο πάνω άρθρο είναι απόδοση στα ελληνικά της μηνιαίας στήλης του Γ. Βαρουφάκη στο Project Syndicate.
