Μέσα στα μαύρα μαντάτα που μας έρχονται από παντού έσκασε και μία ελπιδοφόρα είδηση: Υπό την ηγεσία του Κρις Σμολς, εργαζόμενοι σε μια νεοϋορκέζικη αποθήκη της Amazon ξεπέρασαν την τρομοκρατία της εργοδοσίας και ίδρυσαν συνδικάτο. Προς τιμή τους σκέφτηκα να αναρτήσω σήμερα απόσπασμα από “ΤΟ ΑΛΛΟ ΤΩΡΑ” (Κεφ. 8), νουβέλα πολιτικής επιστημονικής φαντασίας στην οποία ο Κρις Σμολς αναφέρεται μαζί με έναν φανταστικό χαρακτήρα (τον Αγκουέσι) που οργανώνει εργαζόμενους όπως ο Κρις εναντίον αφεντικών όπως ο Μπέζος (ο ιδιοκτήτης της Amazon). Το γεγονός ότι ο Κρις, στην πραγματικότητα, ήταν αυτός που οργάνωσε τους συναδέλφους του κάνει την είδηση ακόμα πιο ελπιδοφόρα. Ακολουθεί το απόσπασμα που πρωτογράφτηκε το 2019.
Ο Κώστας τότε αφηγήθηκε την ιστορία του Κρις Σμολς. Ο Κρις εργαζόταν στις αποθήκες της Amazon στο Στάτεν Άιλαντ του Νιου Τζέρσι όταν, στις αρχές της πανδημίας, τόλμησε να οργανώσει απεργία διαμαρτυρίας για την εξοργιστική έλλειψη μέτρων υγειονομικής προστασίας του ίδιου και των συναδέλφων του. Αμέσως τον απέλυσαν. Όμως δεν έμειναν σ’ αυτό. Οι πάμπλουτοι τύποι που αποτελούν το διοικητικό συμβούλιο της Amazon, με πρώτο και καλύτερο τον Τζεφ Μέζος, τον ιδιοκτήτη του μεγαθήριου, σπατάλησαν χρόνο αρκετό σε μια τηλεδιάσκεψή τους για να προγραμματίσουν, αυτοί οι Γολιάθ, την δολοφονία χαρακτήρα του Κρις Σμολς. Πράγματι, πολύ γρήγορα διέρρευσαν στα κανάλια ψευδή ρεπορτάζ πως ο Κρις εξέθεσε τους συναδέλφους τους στον κορωνοϊό, αρνήθηκε να μπει σε καραντίνα, ήταν μειωμένης νοημοσύνης κι άλλα τέτοια. Παρά το γεγονός ότι σημαντικός αριθμός δημόσιων προσώπων υπερασπίστηκαν τον Κρις, και αποδοκίμασαν τις τακτικές της Amazon, η κατακραυγή δεν έφερε κανένα αποτέλεσμα. Η Amazon βγήκε από το λοκντάουν πλουσιότερη, ισχυρότερη και με μεγαλύτερη επιρροή από ποτέ. Όσο για τον Κρις, μόλις πέρασαν τα πέντε λεπτά δημοσιότητάς του, παρέμεινε απολυμένος και κατασυκοφαντημένος.
«Δεν ήταν η πρώτη φορά που εταιρεία έβγαινε ισχυρότερη από μια παγκόσμια καταστροφή, και με τη φήμη της να παίρνει μυθικές διαστάσεις», πρόσθεσε ο Κώστας. «Με τη λήξη του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, η Ford και η General Motors εδραιώθηκαν στην αμερικανική συλλογική συνείδηση ως πατριωτικές εταιρείες που συνέβαλαν στην ήττα του Άξονα. Για ολόκληρες δεκαετίες, η πλειοψηφία των αμερικανών συμφωνούσε πως ό,τι ήταν καλό για την General Motors ήταν κάνει καλό και για την Αμερική. Κανείς δεν περίμενε πως κάποια εταιρεία ήταν δυνατόν να ωφεληθεί ακόμα περισσότερο από μια κρίση. Μέχρι που το κατάφερε η Amazon το 2020!».
Κατά τη διάρκεια της πανδημίας, εξήγησε, ενώ οι περισσότερες εταιρείες απέλυαν, βγάζοντας τριάντα εκατομμύρια Αμερικανούς στην ανεργία σ’ έναν μόνο μήνα, η Amazon προσλάμβανε. Στα μάτια μιας μεγάλης μερίδας Αμερικανών φάνταζε σαν τον συνδυασμό του Ερυθρού Σταυρού, καθώς παρέδιδε στους εγκλεισμένους δέματα γεμάτα καλούδια, με το Νιου Ντιλ του Ρούζβελτ, έτσι που προσλάμβανε χιλιάδες προσωπικό επιπλέον σε περίοδο μαζικής ανεργίας, πληρώνοντάς τους συν τοις άλλοις και κάνα-δυο δολάρια την ώρα παραπάνω. Φυσικά, πίσω από τη βιτρίνα, η πραγματικότητα ενάντια στην οποία ξεσηκώθηκε ο Κρις Σμολς ήταν αηδιαστική.
Στις αποθήκες της η Amazon αντιμετώπιζε τους εργαζόμενους ως αναλώσιμες μονάδες με μοναδική αξία τη σωματική τους ικανότητα να κουβαλάνε πράγματα και μηχανιστικά να τα συσκευάζουν σε πακέτα. Αλίμονο σε όποιον διαμαρτυρόταν για τις ανθυγιεινές συνθήκες δουλειάς ή την έλλειψη προστατευτικού εξοπλισμού ή την μη καταβολή αναρρωτικής άδειας σε όσους αναγκάζονταν να μπουν σε καραντίνα. Αυτή ήταν η πικρή αλήθεια που κρυβόταν πίσω από την αναγωγή της Amazon από επιχείρηση-μαμούθ σε τεχνοφέουδο που κατάφερε να γίνει κράτος εν κράτει.
«Ζήτω ο Μπέζος!» αναφώναξε ο Τόμας. «Αφού αυτός ο Κρις δεν μπορούσε να τα βγάλει πέρα στην Amazon, έπρεπε να παραιτηθεί. Κανείς δεν του ζήτησε να δουλεύει εκεί. Αν δεν μπορείς να φροντίσεις τον εαυτό σου, πρόβλημά σου».
Όχι μόνο δεν ξαφνιάστηκε ο Κώστας αλλά μάλλον χάρηκε με την αντίδραση αυτή. Ο σκοπός, που δεν ήταν άλλος από το να βγάλει τον Τόμας από το πέπλο της σιωπής, επετεύχθη. Το ήξερε άλλωστε ότι ο Τόμας θα θεωρούσε τον Κρις ποταπό θύμα, ένα από τα μαλθακά πλάσματα των οποίων η θυσία είναι το αναπόφευκτο επακόλουθο της υπνωτικής επιθυμίας των διάφορων Τζεφ Μπέζος για εξουσία. Για την ακρίβεια, ο Κώστας δεν θεωρούσε κακό πράγμα την ανικανότητα του Τόμας να καταδικάσει την ανηθικότητα της Amazon. Πως αλλιώς μπορούσε να σκέφτεται ένα νέο παιδί που ένιωθε την θλίψη να του πλημμυρίζει τα σωθικά και τη βούλησή του να εξαερώνεται με το που αποφάσιζε να προσπαθήσει κάτι; Η λαχτάρα του Τόμας για δύναμη τον εξωθούσε να τη θαυμάζει και να υποτάσσεται σε αυτήν, όπου κι αν την συναντούσε.
«Μπορεί να είναι έτσι», συγκατάνευσε ο Κώστας. «Όμως, υπάρχει κι άλλο ένα είδος δύναμης – εντελώς διαφορετικής αλλά εξίσου σαρωτικής. Πιο ισχυρής θα έλεγα και από της Amazon ή του Μπέζος. Είναι η δύναμη του Αγκουέσι και των Bladerunners του».
Ο Κώστας περιέγραψε τις Ημέρες Απραγίας που στο Άλλο Τώρα λύγισαν Γολιάθ όπως η Amazon και, μαζί με τις ανάλογες καμπάνιες των Crowdshorters, των Wikiblowers, των Environs και των λοιπών τεχνοανταρτών, ανέτρεψαν ένα παγκόσμιο σύστημα υπερεξουσίας, την Τεχνοφεουδαρχία όπως την ονόμαζε, όμοιο του οποίου η ανθρωπότητα δεν είχε ξαναδεί. Όμως ο Τόμας δεν φάνηκε να πείθεται.
«Δεν ξέρω τι πληροφορίες πήρες από την σκουληκότρυπα Κώστα», είπε με ύφος προβληματισμένο «αλλά δεν μπορώ να πιστέψω ότι οι Κρις Σμολς του κόσμου θα μπορούσαν ποτέ να τα βάλουν με τους Τζεφ Μπέζος. Μερικά ψίχουλα από το τραπέζι του, ένα κόκκαλο από το πιάτο του, να τους πέταγε ο Μπέζος θα αρκούσε για να κάτσουν στ’ αυγά τους.»
«Η εξουσία στηρίζεται πάντα στον νόμο των μεγάλων αριθμών», απάντησε ο Κώστας. «Κανένας δυνάστης, ολιγάρχης ή επιχειρηματίας δεν έχει τη δύναμη να εξουσιάζει εκατομμύρια ανθρώπους δίχως τη σιωπηρή τους συγκατάθεση. Το μυστικό της απολυταρχίας δεν κρύβεται στα όπλα του δυνάστη, στους τραπεζικούς λογαριασμούς ή στους σέρβερ. Κρύβεται στο μυαλό των υποτασσόμενων. Για όσο διάστημα οι πολλοί πιστεύουν ότι είναι ανίσχυροι, παραμένουν ανίσχυροι. Από αυτή την άποψη, ο Μπέζος και ο Αγκουέσι δεν διαφέρουν τόσο όσο νομίζεις.»
«Το μυστικό της συγκέντρωσης τεράστιας δύναμης», συνέχισε ο Κώστας, «είναι να συναθροίσεις τις μικρές δυνάμεις πάρα πολλών ανθρώπων. Αυτό πέτυχε ο Μπέζος. Σιγά σιγά, σταδιακά, έχτισε την ακαταμάχητη γοητεία της Amazon καθιστώντας την προφανή επιλογή όσων ήθελαν να αγοράσουν γρήγορα ένα βιβλίο ή ένα γκάτζετ ή μια οικιακή συσκευή – και, παράλληλα, προσλαμβάνοντας χωρίς πολλά-πολλά, έναν-έναν, ορδές ανθρώπων που είχαν χάσει την ελπίδα μιας καλής θέσης εργασίας. Έτσι έκανε την Amazon αποθετήριο της δύναμης αμέτρητων καταναλωτών, παραγωγών και εργαζόμενων.» Βλέποντας τον Τόμας να ακούει προσεκτικά, αποφάσισε να πάει την κουβέντα ένα βήμα πιο πέρα:
Η βασική επιτυχία του Μπέζος ήταν να κάνει εκατομμύρια ανθρώπους να σκέφτονται «Amazon» όποτε ήθελαν να αγοράσουν κάτι εύκολα, να πουλήσουν κάτι εύκολα, ή να βγάλουν μερικά δολάρια εύκολα. Το αποτέλεσμα της συσσωρευμένης δύναμης αυτών των ανθρώπινων μαζών ήταν η δυνατότητα της Amazon να κρατά τις τιμές χαμηλές, χάρη σε μια στρατιά από παραγωγούς που αν δεν πουλήσουν την πραμάτεια τους μέσω της Amazon απλά θα πτωχεύσουν – και μιας άλλης στρατιάς εργαζόμενων που δεν έχουν άλλη επιλογή από το να δεχτούν ρομποτικές, ψυχοφθόρες και κακοπληρωμένες δουλειές στις αποθήκες της. Σε αντιδιαστολή, ο «στρατός» του Αγκουέσι και των συντρόφων του βάδισαν στα μικροσκοπικά χνάρια των Λιλιπούτειων που ακινητοποίησαν τον Γκιούλιβερ».
Ο Τόμας θυμόταν την ιστορία του Τζόναθαν Σουίφτ αλλά δεν έβλεπε πως οι Λιλιπούτειοι του πραγματικού κόσμου μπορούσαν να ακινητοποιήσουν έναν τετραπέρατο Γκιούλιβερ όπως ο Μπέζος. «Είναι, πράγματι, πολύ δύσκολο», ομολόγησε ο Κώστας πριν συνεχίσει λέγοντας ότι το πιο δύσκολο απ’ όλα είναι να πιστέψει ο απλός κόσμος στη δύναμη που έχει. Για αυτό απαιτείται εμπνευσμένη ηγεσία που θα τον πείσει αλλά και που θα οργανώσει τις δράσεις οι οποίες επιβεβαιώνουν την ύπαρξη πραγματικής συλλογικής δύναμης.
Η στρατηγική του Αγκουέσι ήταν να ξεκινήσει με μικρά βήματα στοχεύοντας όμως ψηλά. Οι Ημέρες Απραγίας των Bladerunners ζητούσαν από τον κόσμο μικροσκοπικές προσωπικές θυσίες που, συλλογικά, είχαν τεράστιο κόστος. Τί κόστος είχε το να μην επισκεφτείς την ιστοσελίδα της Amazon για μια μέρα; Απειροελάχιστο. Όταν όμως μερικά εκατομμύρια συμμετείχαν στην αποχή αυτή, το κόστος για τον Μπέζος ήταν μεγάλο, όχι μόνο λόγω απώλειας εσόδων αλλά – κι αυτό τον πόναγε περισσότερο – επειδή έπεφτε η τιμή της μετοχής της Amazon!
«Αυτή ήταν η ιδιοφυία των τεχνοανταρτών», κατέληξε ο Κώστας: «Ελάχιστο προσωπικό κόστος για τους αδύναμους, μέγιστο πλήγμα για τους ισχυρούς!» Πολύ γρήγορα, οι Λιλιπούτειοι του Αγκουέσι διαπίστωναν την δύναμη τους, μέθυσαν από αυτή και, πριν προλάβουν τύποι σαν τον Μπέζος να αντιδράσουν, οι Ημέρες Απραγίας έγιναν ευκαιρία για τους πολλούς σ΄ ολόκληρο τον πλανήτη να νιώσουν ότι συμμετέχουν, με ελάχιστο προσωπικό κόστος, σε κάτι όμορφο, σε κάτι δυνατό, σε κάτι μεγαλύτερο από τους αδύναμους εαυτούληδές τους.
Το επιχείρημα του Κώστα ολοκληρωνόταν: Όπως ο Μπέζος έχτισε την αυτοκρατορία της Amazon συγκεντρώνοντας την δύναμη εκατομμυρίων ανθρώπων, των οποίων το βιός εξαρτώταν από την ψηφιακή πλατφόρμα του, έτσι και οι τεχνοαντάρτες, όπως οι Bladerunners του Αγκουέσι, συγκέντρωσαν τη δύναμη ακόμα περισσότερων ανθρώπων που ξάφνου κατάλαβαν τη συλλογική δύναμή τους να βάλουν τέλος στη απολυταρχία του Μπέζος πάνω τους.
«Ο Μπέζος και ο Αγκουέσι ήταν εξίσου ταλαντούχοι στο να συγκεντρώνουν την εξουσία των άλλων», συμπέρανε ο Κώστας. «Η βασική διαφορά τους ήταν ότι ο Μπέζος χρησιμοποίησε τη δύναμη αυτή για να ξεζουμίζει τους ανθρώπους, ενώ ο Αγκουέσι τη χρησιμοποίησε για να τους ενδυναμώσει».
Όλη αυτή την ώρα ο Τόμας τον άκουγε προσεκτικά. Από τη σιωπή του ο Κώστας συμπέρανε ότι αμφιταλαντευόταν. Βλέποντάς τον να διστάζει, δοκίμασε μια διαφορετική προσέγγιση: «Ξέχνα όλα τα άλλα και δες το από αισθητική σκοπιά», του πρότεινε. «Η δύναμη που ενέπνευσε ο Αγκουέσι είναι πιο όμορφη από την ωμή και βαρετή δύναμη ενός πάμπλουτου τύπου και των δουλοπρεπών πρωτοπαλίκαρών του. Αν ήταν να μελοποιήσεις αυτές τις δυο δυνάμεις, η δύναμη του Μπέζος για έμοιαζε με την «Επέλαση των Βαλκυριών» του Βάγκνερ, ενώ η δύναμη του Αγκουέσι θα θύμιζε την «Ενάτη» του Μπετόβεν».
Καθώς ο Τόμας και ο Κώστας συζητούσαν, η Εύα στοχαζόταν τον χαρακτήρα του γιου της και τη σχέση που εξελισσόταν μπροστά στα μάτια της. Απ’ όσο γνώριζε, οι μουσικές αναφορές του Κώστα θα τον ξεπερνούσαν, ίσως και να μην είχε ακούσει ποτέ αυτά τα δυο μουσικά έργα. Η Εύα όμως ήταν σίγουρη ότι, ακόμα κι αν ο Τόμας τα γνώριζε, θα επέλεγε τις Βαλκυρίες χωρίς δεύτερη σκέψη – ανατρέποντας τις προσδοκίες του Κώστα. Ήταν σίγουρη για αυτό για έναν λόγο. Η «Ωδή στη Χαρά» του Μπετόβεν απαιτούσε μια πνευματική αισιοδοξία την οποία ο γιος της δεν διέθετε.
Η ίδια είχε πειστεί ότι, μεγαλώνοντας χωρίς πατέρα, είχε γίνει ιδιαίτερα ευάλωτος στην απόλυτη πατριαρχική εξουσία. Φοβόταν ότι ένας Τζεφ Μπέζος, ένας Ρούπερτ Μέρντοχ, ένας Νταρθ Βέιντερ, ιδίως ένας Μεφιστοφελής, δεν θα δυσκολεύονταν να στρατολογήσουν τον Τόμας. Η ωμή επιβεβαίωση της αρσενικής εξουσίας που πρέσβευαν του υποσχόταν όλα όσα απουσίαζαν από τη ζωή του με τρόπο που η δημοκρατική εξουσία, όσο θεωρητικά ενδιαφέρουσα και αισθητικά ευχάριστη κι αν ήταν, δεν θα το κατάφερνε ποτέ. Έτσι, βλέποντας ότι ο Κώστας, το ακριβώς αντίθετο του πατριαρχικού δυνάστη, ίσως ικανοποιούσε την ανάγκη του νέου για κάποιον padre padrone,[1] η Εύα έπιασε τον εαυτό της να προσπαθεί να συγκρατήσει τα δάκρυα που θα πρόδιδαν τις σκέψεις της.
[1] «Πατέρας αφέντης». Η φράση είναι ο τίτλος της ιταλικής ταινία του 1977, σε σκηνοθεσία των αδερφών Ταβιάνι, που βασίζεται στην ομότιτλη αυτοβιογραφία του Γκαβίνο Λέντα. Αφηγείται την πραγματική ιστορία του γιου ενός βοσκού στη Σαρδηνία, ο οποίος κατάφερε να ξεφύγει από τον τυραννικό πατέρα του και να γίνει διακεκριμένος γλωσσολόγος και συγγραφέας. (Σ.τ.Μ.)
Το πιο πάνω απόσπασμα είναι από το Κεφάλαιο 8 του “ΤΟ ΑΛΛΟ ΤΩΡΑ“. Για την αγγλικής έκδοση πατήστε εδώ για την αμερικανική εδώ.
