O Εμβολιασμός ως Δημόσιο Αγαθό

Η επιλογή του να κάνει κανείς το εμβόλιο ή όχι εμπεριέχει δύο διαστάσεις: (α) την ιδιωτική, που αφορά αποκλειστικά το ατομικό ρίσκο και όφελος, και (β) την δημόσια, που αφορά τον αντίκτυπο που έχει η απόφαση να μην εμβολιαστείς στο κοινωνικό σύνολο. Αν δεν υπήρχε η δημόσια διάσταση, η απόφαση θα ήταν ιδιωτικό ζήτημα. Όμως η δημόσια διάσταση όχι μόνο υπάρχει αλλά είναι και καθοριστικής σημασίας, καθώς εάν ένα σημαντικό ποσοστό (π.χ. άνω του 70%) εμβολιαστεί, τότε ο ιός παύει να απειλεί ακόμα κι εκείνους που δεν εμβολιάστηκαν. Έτσι, δημιουργείται κίνητρο να πλήξουμε τη δημόσια υγεία αφήνοντας τους άλλους να εμβολιαστούν, ιδίως αν εμείς οι ίδιοι κρίνουμε ότι ανήκουμε σε κατηγορία «χαμηλού κινδύνου.

Μια φιλελεύθερη κοινωνία δεν δικαιούται, συνεπώς, να αφήσει αυτή την απόφαση στην κάθε μία και στον κάθε ένα, σαν να επρόκειτο για ιδιωτική απόφαση. Από την άλλη, δεν δικαιούμαστε να καταστήσουμε τον εμβολιασμό υποχρεωτικό, υπό την έννοια της επιβολής ποινής ή και φυλάκισης σε αρνητές του εμβολίου. Έχουμε υποχρέωση, από τη μία, να επιβάλουμε κόστη (ηθικά και ουσιαστικά) στους πολίτες που σκέφτονται ως «τζαμπατζήδες» (ας εμβολιαστούν τα κορόιδα για να προστατευτώ κι εγώ) και, από την άλλη, να σεβαστούμε το δικαίωμα των αρνητών στη μη-βίαιη επιβολή κανόνων προστασίας δημόσιων αγαθών.

Αυτός ο συνδυασμός ενίσχυσης του δημόσιου αγαθού που φέρνει ο εμβολιασμός με την αποτροπή βίαιης επιβολής σε αρνητές απαιτεί τα εξής:

1. Δημόσιο σύστημα κέντρων δωρεάν μαζικών τεστ που θα μετεξελιχθούν αρχικά σε κέντρα δωρεάν εμβολιασμών και, κατόπιν, θα προστεθούν στο ισχνό σύστημα πρωτοβάθμιας υγείας του ΕΣΥ

2. Ιδεολογική ζύμωση και πληροφόρηση για το καθήκον στον εμβολιασμό και λεπτομερή εξήγηση γιατί ο εμβολιασμός αποτελεί δημόσιο αγαθό – βλ. πιο κάτω

3. Διασύνδεση δικαιωμάτων (π.χ. πρόσβαση σε μαζικούς χώρους, όπως τα αεροδρόμια, τα νοσοκομεία, τα γηροκομεία) με το πιστοποιητικό εμβολιασμού.

 Ο Εμβολιασμός ως Δημόσιο Αγαθό: Έξι σημεία και ένα συμπέρασμα

1. Δημόσιο αγαθό ορίζεται εκείνο η κατανάλωση/παραγωγή του οποίου έχει ως αποτέλεσμα την ωφέλεια άλλων, πέραν εκείνων που το καταναλώνουν/παράγουν. [Σημειωτέον ότι Δημόσια Αγαθά δεν παράγονται αποκλειστικά από το Κράτος, ούτε παρέχονται αναγκαστικά δωρεάν].

Παράδειγμα 1^ο: Το μελίσσι το Κώστα αποφέρει μέλι στον Κώστα αλλά, παράλληλα, αυξάνει την παραγωγικότητα των μηλιών στο διπλανό χωράφι της Ελένης.

Παράδειγμα 2^ο: Η μόρφωση/καλλιέργεια που προσφέρουν γονείς στα παιδιά τους βοηθά τα ίδια αλλά, παράλληλα, βελτιώνει τη ζωή του περίγυρού τους, μειώνει τα κόστη των εργοδοτών τους κλπ.

Παράδειγμα 3^ο: Η αντικατάσταση ρυπογόνου κινητήρα που μειώνει την κατανάλωση παράλληλα προστατεύει το περιβάλλον, και άρα την υγεία όλων, όχι μόνο του χρήστη-οδηγού.

2. Κάθε δημόσιο αγαθό εμπεριέχει σε διαφορετικό βαθμό την ιδιωτική ωφέλεια εκείνου που το παράγει/καταναλώνει. Όσο μικρότερος ο λόγος ιδιωτικής προς τη δημόσια ωφέλεια τόσο πιο πολύ το αγαθό προσεγγίζει το ιδανικό δημόσιο αγαθό. (Π.χ. η αλλαγή κινητήρα είναι πιο κοντά σε δημόσιο αγαθό από το μελίσσι του Κώστα).
3. Τα κατ’ εξοχήν δημόσια αγαθά είναι ευάλωτα γιατί απειλούνται από το ατομικό συμφέρον και την ιδιώτευση (φαινόμενο «τζαμπατζή»). Καθώς ωφελούνται περισσότερο ο άλλοι απ’ ότι εσύ που το καταναλώνεις/παράγεις, είναι εύκολο να πεις «Ωχ αδερφέ, εγώ θα βγάλω το φίδι από την τρύπα; Ας το καταναλώσει/παράξει άλλη/ος» Έτσι δεν το καταναλώνει/παράγει κανείς και υποφέρουν/ζημιώνονται όλοι.
4. Το εμβόλιο είναι το κατ’ εξοχήν δημόσιο αγαθό: υπέρτατο αλλά και ευάλωτο. Αν όλοι οι άλλοι εμβολιαστούν, δεν πειράζει να μην εμβολιαστείς εσύ. Εφόσον υπάρχει έστω και υποψία κινδύνου από το εμβόλιο (ή και απλή απέχθεια στις βελόνες), έχεις ατομικό συμφέρον να αφήσεις τους άλλους να εμβολιαστούν. Όταν όμως αυτό κάνουν όλοι, έχουμε εκατόμβες.
5. Ως αποτέλεσμα, κανείς δεν έχει το δικαίωμα, όταν πρόκειται για δημόσια αγαθά, να λέει «Είναι δικαίωμά μου το αν θα εμβολιστώ, δεν σας αφορά».
6. Η πολιτεία, συνεπώς, ναι με δεν έχει δικαίωμα στη βίαιη/υποχρεωτική επιβολή του εμβολίου αλλά, από την άλλη, έχει υποχρέωση να θέτει όρους συμμετοχής στα κοινά τον εμβολιασμό. Π.χ. να είναι ο εμβολιασμός όρος για να μπεις σε αεροπλάνο, σε νοσοκομείο, σε γηροκομείο κλπ.
7. Συμπερασματικά, όσοι νοιάζονται για τα δημόσια αγαθά έχουν χρέος να υποστηρίζουν τον μαζικό εμβολιασμό και να καταδικάζουν «ελευθεριάζουσες» προσεγγίσεις τύπου «ο καθένας να αποφασίζει μόνος του» – χωρίς, βέβαια, τις ακρότητες της βίαιης υποχρεωτικής επιβολής.