Τ0 2015 η τρόικα έκανε τα πάνδεινα για να επεκτείνει την χρεοκοπία του κράτους μας εμποδίζοντας την αναδιάρθρωση χρέους που είχαμε εκλεγεί να απαιτήσουμε. Ο μόνος τρόπος για να πετύχουν τον στόχο τους ήταν ένα νέο τεράστιο δάνειο – το οποίο όμως έλεγαν ότι… δεν χρειαζόταν. Η τακτική που επέλεξαν ήταν ο εικονικός πνιγμός της χώρας ώστε να υποκύψει η κυβέρνηση, να απομακρυνθεί ο υπουργός οικονομικών που απαιτούσε μεγάλη αναδιάρθωση χρέους (αντί για νέο δάνειο), και να χρεώσουν σε εκείνον το ύψος του νέου δανείου που εκείνοι επέβαλαν – καθώς και το μέσο με το οποίο το επέβαλαν (δηλαδή το κλείσιμο των τραπεζών).
Αυτό είναι το λεγόμενο “Κόστος Βαρουφάκη”: η κυνική προσπάθεια της τρόικας να φορτώσει το μνημονιακό δάνειο (με το οποίο θα επέκτειναν άλλη μια φορά την χρεοδουλοπαροικία μας) στον μόνο υπουργό οικονομικών που είπε “όχι” σε νέο μνημονιακό δάνειο (εμμένοντας στην αναδιάρθρωση χρέους ).
Κάθε φορά που μιλούν για “Κόστος Βαρουφάκη” ο πραγματικός τους στόχος είναι να λοιδωρήσουν τον λαό που τους είπε ΟΧΙ στοχοποιώντας τον υπουργό οικονομικών που τίμησε εκείνο το ΟΧΙ.
Με τιμούν βαθύτατα με αυτή την ταύτιση.
Καλωσορίζω το μένος τους.
Χαμογελώ με την αστεία αριθμητική τους. Και προσκαλώ όλους να γελάσουμε μαζί με την αριθμητική τους ξανα-διαβάζοντας το ακόλουθο άρθρο του Β. Παζόπουλου (20/9/2017, στο EURO2day):
Ο κατά Ρέγκλινγκ λογαριασμός των 100 δισ. και τα επιχειρήματα που σηκώνουν κουβέντα. Η ανάπτυξη, τα χαμένα έσοδα και οι παρεξηγήσεις. Ο ρόλος των capital controls, οι τράπεζες και το mail Χαρδούβελη. Γράφει ο Β. Παζόπουλος
Για μισό λεπτό. Κάτι δεν πάει καλά με αυτό το σκεπτικό. Τα δάνεια που παίρνει ένα κράτος ποτέ δεν προστίθενται στα παλαιότερα. Και αυτό γιατί το μεγαλύτερο μέρος τους εξοφλεί παλαιότερα δάνεια. Όπως συνέβη και σε αυτή την περίπτωση. Μόλις 12,3 δισ. δεν πήγαν για αποπληρωμή παλαιότερων χρεών. (1)
Τότε ο Ρέγκλινγκ πως ανέβασε το ποσό στα 100 δισ.; Επειδή στηρίχθηκε σε μια έκθεση του ΔΝΤ που προέβλεπε ανάπτυξη 2,5% το 2015 και 3,5% για το 2016. Άρα, σκέφτηκε, χάθηκε 6% του ΑΕΠ. Ας τα προσθέσω και αυτά.
Προφανώς για τη θέση του επικεφαλής του EFSF δεν θεωρήθηκαν απαραίτητες οι γνώσεις στοιχειωδών οικονομικών εννοιών. Αλλιώς θα γνώριζε πως το ΑΕΠ δεν είναι ούτε περιουσιακό στοιχείο, ούτε χρέος. Πρόκειται για τον «τζίρο» που πραγματοποιεί μια οικονομία. Κάνοντας 14 δισ. λιγότερο τζίρο, δεν σημαίνει πως αυξάνεις το χρέος 14 δισ. Σημαίνει πως προσθέτεις αχλάδια με καρπούζια, επειδή είναι… πράσινα. (2)
Μην ξεχνάμε εξάλλου πως οι προβλέψεις του ΔΝΤ για την εξέλιξη της ελληνικής κρίσης είχαν ευστοχία τυφλού που πυροβολεί με άσφαιρα. Υπερεκτιμούσαν συνεχώς τις δυνατότητες της χώρας. (3)
Γιατί; Γιατί αν ανέφεραν ρεαλιστικά νούμερα, θα παραδέχονταν πως το πρόγραμμα δεν έβγαινε. Θα έρχονταν σε αντίθεση με το καταστατικό τους, που απαγορεύει να δίνουν δάνεια σε μια χώρα χωρίς δυνατότητα αποπληρωμής. (4)
Τι πραγματικά έγινε στη θητεία Βαρουφάκη
Επί Βαρουφάκη, στο ΑΕΠ υπήρξε μια μικρή ανάκαμψη. Αποδεικνύεται στον παρακάτω πίνακα, με τα αντίστοιχα τρίμηνα των προηγούμενων ετών. (5)
Στο διάγραμμα που ακολουθεί έχουμε την εξέλιξη του ΑΕΠ. Αν υπήρχε σημαντική ζημία, της τάξης του 60% επί του ΑΕΠ (όσο αντιστοιχούν τα 100 δισ.), θα ήταν ορατή.
Όσον αφορά στο χρέος, παρέλαβε 317 δισ. και το παρέδωσε 10 δισ. λιγότερα. Ναι, λιγότερα!
Βοήθησε βέβαια ότι εξέπεσαν 10,9 δισ. από τα ομόλογα του EFSF, που δεν είχαν χρησιμοποιηθεί. Η κατηγορία ότι τα έχασε, δεν ευσταθεί, μια που αφαιρέθηκαν από το χρέος.
Γενικότερα, όλη την περίοδο από 31/12/2014 μέχρι 1/4/2016, το χρέος αυξήθηκε μόλις 1,5 δισ., σύμφωνα με τη Eurostat.
Η επιβολή των capital controls
Αναμφίβολα η οικονομία υπέστη αρνητικό σοκ, όταν έκλεισαν οι τράπεζες. Ο Βαρουφάκης, λόγω θέσης, ασφαλώς φέρει ευθύνη που δεν μπόρεσε να τα αποτρέψει. Μήπως όμως κάποιοι σαμποτάρανε την προσπάθειά του;
Η μείωση των καταθέσεων ξεκίνησε να εντείνεται από τις 15 Δεκεμβρίου 2014, όταν ο Στουρνάρας προέβηκε σε ένα τεράστιο ατόπημα: δήλωσε ότι θα υπάρξει έλλειψη ρευστότητας στην αγορά!
Τέτοια δήλωση δεν έχει ξαναγίνει στην παγκόσμια οικονομική ιστορία από κεντρικό τραπεζίτη. Ακόμα κι αν αληθεύει, αυτές οι λέξεις απαγορεύεται να ειπωθούν. Είναι στο job description της θέσης. Διεθνώς. Σαν ένας αρχιπυροσβέστης να φωνάξει «φωτιά» σε γεμάτο θέατρο!
Και να ήταν μόνο αυτός; Ενδεικτικό παράδειγμα ήταν ο Άδωνις Γεωργιάδης. Με το ειδικό βάρος του κοινοβουλευτικού εκπροσώπου του κυβερνώντος κόμματος, από την τηλεόρασημ προέτρεπε τους καταθέτες να αποσύρουν τα χρήματά τους!
Αντίθετα, οι διεθνείς επενδυτές φάνηκαν θετικοί στις ιδέες Βαρουφάκη. Μετά τη συνάντησή του με εκπροσώπους funds στο Λονδίνο, τον Φεβρουάριο, την επόμενη ο Γενικός Δείκτης ανέβηκε 11% και οι καταθέσεις αυξήθηκαν για πρώτη φορά από τον Δεκέμβριο.
Και τι έκανε αμέσως μετά η ΕΚΤ; Σταμάτησε να αποδέχεται τα ελληνικά ομόλογα ως εξασφάλιση, προκαλώντας αναστάτωση στο τραπεζικό σύστημα. (6)
Ακίνητα και τράπεζες
Όσον αφορά στις ανακεφαλαιοποιήσεις, πριν τις αναλύσουμε ας ξεκαθαρίσουμε μια παρανόηση: δεν υπάρχει συγκεκριμένο ελάχιστο ύψος καταθέσεων, προκειμένου να μπορούν να δίνουν δάνεια οι τράπεζες. Αυτό που είναι αναγκαίο, είναι να έχουν «καθαρό» ενεργητικό. (7)
Οι ανακεφαλαιοποιήσεις χρειάστηκαν (8) όχι τόσο γιατί υπήρξε μεγάλη εκροή μετρητών, αλλά επειδή αυξήθηκαν ασφυκτικά τα κόκκινα δάνεια.
Κι όμως ήταν αναπόφευκτο να αυξηθούν. Η πολιτική της εσωτερικής υποτίμησης που ακολουθείται αυτό ακριβώς σημαίνει: την εσκεμμένη (ναι, εσκεμμένη) υποτίμηση των περιουσιακών μας στοιχείων μέσω κυβερνητικών παρεμβάσεων και φόρων.
Ας πάρουμε το παράδειγμα του ΕΝΦΙΑ. Παρουσιάζεται ως απλά εισπρακτικό μέτρο, όμως αποκρύπτεται η συστημική διάστασή του. Το ακίνητο υπήρξε για τον Έλληνα ο πλέον ασφαλής τρόπος να διαφυλάξει τις οικονομίες του. Να μεταβιβάσει περιουσία στα παιδιά του, να το πουλήσει σε ώρα ανάγκης, να ανοίξει επιχείρηση βάζοντάς το υποθήκη για δάνειο.
Η ιδιοκτησία του ακινήτου δημιουργούσε μια αίσθηση πλούτου. Ξαφνικά σταμάτησε να πουλιέται ή δεν το δεχόταν η τράπεζα ως υποθήκη. Ο πολίτης ένιωσε -και έγινε- πιο φτωχός. Αναπόφευκτο ήταν να μειώσει την κατανάλωση και τις επενδύσεις, βαθαίνοντας την ύφεση.
Οι τράπεζες κατέρρευσαν όπως οι δίδυμοι πύργοι όταν έπεσαν πάνω τους τα αεροπλάνα, όταν μειώθηκε η αξία των εξασφαλίσεων για τα ενυπόθηκα δάνεια. Σε συνδυασμό με τη μείωση των εισοδημάτων, εκτίναξε το ποσοστό αδυναμίας εξυπηρέτησης δανείων. (9)
Ήδη από το καλοκαίρι του 2014, η Τράπεζα της Ελλάδος στην εισηγητική της πρόταση προς την ΕΚΤ, βάσει των stress tests, θεωρούσε πως υπήρχε πρόβλημα κεφαλαιακής επάρκειας.
Το ζήτημα δεν είναι πια θεωρητικό, όπως ήταν όταν το συζητάγαμε το 2010. Τα αποτελέσματα αυτής της πολιτικής έχουν διαπιστωθεί στην πράξη. Η Ελλάδα έχασε το ποσοστό του ΑΕΠ που έχασαν οι ΗΠΑ στη Μεγάλη Ύφεση του 1929 ή οι Βρετανοί όταν βγήκαν από τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η διαφορά είναι πως σε αντίθεση με εμάς, αυτοί ανέκαμψαν γρήγορα.
Το e-mail Χαρδούβελη
Τελειώνοντας, να συγκρίνουμε τις υποχρεώσεις για πρωτογενή πλεονάσματατου 2ου με του 3ου μνημονίου. Πρωτογενές πλεόνασμα σημαίνει πόσα χρήματα κάνουν «φτερά» από την Ελλάδα. Δεν πρόκειται για ανακύκλωση για αποπληρωμή χρέους αυτή τη φορά, αλλά για καθαρή εκροή. (10)
Ο παρακάτω πίνακας φανερώνει ότι γλιτώσαμε περίπου 20 δισ. ευρώ. Μάλιστα από την ελληνική οικονομία θα λείπανε τουλάχιστον τα διπλά, αν υπολογίσουμε μια εντελώς μετριοπαθή κυκλοφοριακή ταχύτητα χρήματος επί 2.
Πολλοί έχουν υποστεί το σφάλμα να μη συγκρίνουν το 3ο μνημόνιο με τις απαιτήσεις του 2ο, αλλά με το περίφημο e-mail Χαρδούβελη. Το e-mail περιείχε αυτά που πρότεινε ο Χαρδούβελης στην τρόικα, όχι η τρόικα στην κυβέρνηση. Αφορούσε στο κλείσιμο της Β’ αξιολόγησης, όχι τα μέτρα από το 2015 και μετά.
Όπως και να έχει, όμως, είναι άστοχο να το συζητάμε. Ο Τόμσεν τα είχε απορρίψει με τον ειρωνικό χαρακτηρισμό «μέτρα Μίκυ Μάους».
Παραπομπές
(1) Η συμφωνία ήταν να κατευθυνθούν τα 86 δισ. ως εξής:
– Τοκοχρεολύσια ύψους 53,8 δισ.
– Ανακεφαλαιοποίηση τραπεζών 25 δισ. Από αυτά χρησιμοποιήθηκαν μόλις τα 5.
– Ληξιπρόθεσμες υποχρεώσεις Δημοσίου 7,3 δισ.
(2) Στη συνέντευξή του έκανε λάθος υπολογισμό. Ανέφερε πως το 6% του ΑΕΠ είναι 100 δισ.
(3) Η ομολογία για τους λάθος υπολογισμούς έγινε από τον τότε επικεφαλής οικονομολόγο του ΔΝΤ, Olivier Blanchard.
(4) Όταν άρχισαν οι διαφωνίες με τους υπόλοιπους της τρόικας σχετικά με τη βιωσιμότητα του χρέους, έκαναν το ανάποδο: έβγαζαν απαισιόδοξες εκτιμήσεις!
(5) Από ό,τι ομολογεί ο ίδιος, οφείλεται κυρίως στο γεγονός ότι αρνήθηκε να εισάγει νέους φόρους. Επιπλέον δεν πρέπει να παραγνωριστεί η δυναμική σταθεροποίησης της οικονομίας από την προηγούμενη κυβέρνηση
(6) Τι ζητήματα έθετε τόσο προκλητικά ή απαράδεκτα, ώστε εξανάγκασε τους εταίρους να προβούν σε επιθετικές ενέργειες; Ζητούσε μείωση ΦΠΑ, συντελεστή φορολόγησης των επιχειρήσεων στο 20%, ψηφιοποίηση των συναλλαγών για πάταξη της φοροδιαφυγής, bad bank για διαχείριση των «κόκκινων» δανείων, αναπτυξιακή τράπεζα σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων.
(7) Σχετικές μελέτες έχουν δημοσιευτεί από την BIS, τις Κεντρικές Τράπεζες Αγγλίας, Νορβηγίας και άλλους.
(8) Ειδικά η πρώτη έγινε για να καλυφθεί η τεράστια τρύπα από το PSI, εξαιτίας της ανόητης ενέργειας των τραπεζών να τριπλασιάσουν το ποσό των ελληνικών ομολόγων που κατείχαν.
(9) Σε όποιον και να ρίξουμε το φταίξιμο πάντως, η έκθεση του ΤΧΣ τον Ιούλιο του 2016 αναφέρει πως η ζημία του ταμείου είναι γύρω στα 9 δισ. Περιλαμβάνει την αποτίμηση των μετοχών, των δικαιωμάτων αγοράς (warrants) και των μετατρέψιμων ομολογιών (Cocos).
(10) Τα πρωτογενή πλεονάσματα που έχουν συμφωνηθεί δεν είναι ρεαλιστικά. Παρόμοιες επιδόσεις έχουν πραγματοποιηθεί μόνο από 3 χώρες. Τη Νορβηγία, όταν άρχισε να αξιοποιεί τα πετρέλαιά της, το Βέλγιο και τη Σιγκαπούρη.
– ΟΛΑ τα στοιχεία που αναφέρονται είναι επίσημα.
* Ο κ. Βασίλης Παζόπουλος είναι οικονομολόγος, χρηματιστηριακός αναλυτής, συγγραφέας του βιβλίου Επενδυτές χωρίς Σύνορα (www.ependytes.com).
